انزلی، اولین و تنها نامی است که برای این منطقه در طول تاریخ مورد استفاده قرار گرفته است که بدون شک این نام برگرفته از موقعیت جغرافیایی این شهر بین تالاب بین‌المللی انزلی و دریای خزر میباشد و تنها در دوران سلطنت خاندان پهلوی (از ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۷ ^[۲۶]) اسم آن به «بندر پهلوی» یا پهلوی تغییر داده شده بود ولی پس از انقلاب اسلامی اسم دیرین خود “انزلی” را بازیافت. مردم انزلی از تیره (کادوسیان) بر اثر روابط خوب با پارسیان و همکاری ایشان با کورش هخامنشی در لشکر کشی های وی نام محل خود را از روی سرزمین (انزان) (انشان پارس) انتخاب کرده و یونانی ها به آن (انزلوی) میگفتند. این واژه به زبان پهلوی (انزلگ) و به عربی (انزلج) شده است. خلیج انزلی محلی امن برای پهلو گرفتن کشتی های بزرگ تجاری و ماهیگیری بوده است.^[۲۷][۲۸] از میان تعریف‌های مختلف که درباره واژه «انزلی» وجود دارد قابل قبول ترین معنی «انزل به معنی لنگر» انزلی = لنگرگاه و «انزل: انشان» می‌باشد که کلمه انزلی تحریف شده «انزان – انشان» به معنی گذرگاه و دروازه‌است که می‌بینیم از گذشته نیز انزلی را دروازه اروپا و ایران می‌نامیدند و در بسیاری از نوشته‌ها هم آمده‌است. در زبان یونانی نیز واژه‌هایی نظیر «انزلیوس و انزلیا» وجود دارد به معنی «مرداب» که این دیدگاه را به وجود می‌آورد که نام این منطقه که صاحب یکی از بزرگترین مرداب‌های جهان «مرداب انزلی» است به زمانی قبل از آغاز شهرنشینی در این منطقه باز می‌گردد. زیرا پیدایش جزیره و مرداب در این منطقه از قدمتی ۱۵۰۰۰ ساله برخوردار است.^[۲۹] و می‌تواند نامگذاری این منطقه به دورانی به مراتب کهن تر بازگردد.

اهل انزلی

ساکنین بندر انزلی را انزلی چی به معنی اهل انزلی خطاب می‌کنند. در برهان قاطع جسته و گریخته، به چند واژه دیلمی اشاره شده که از لحاظ سیر تحول تاریخی می‌توانند قابل توجه باشند: پسوند «-چه» که همان «-یج» امروزین در گویش‌های شمالی ایران است و پسوندی است برای انتساب به محل (مانند «یوشیج» – «اهل یوش»). اگرچه در تمامی نقاط شمالی ایران امروزه همان «-یج» (به استثنا تالشی «-ژ») به کار می‌رود اما پسوند «-چی» نیز در اصطلاح معروف «انزلی چی» (اهل انزلی) می‌تواند از همین ریشه باشد. ریشه این پسوند از «چیت» باستانی ایران است که در زبان فارسی به صورت «-زی» در آمده‌است (مانند: «رازی» – اهل ری، منسوب به شهر ری)”^[۳۱] جغرافیداﻧﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ کﻪ اﻧﺰﻟﯽ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺳﻮی آن، آب و ﯾﮏ ﺳﻮی آن، ﺧﺸﮑﯽ اﺳﺖ. ھﻢ رﺳﺘﻪ اﯾﻦواژه، واژﮔﺎن دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ آﺧﺮﺷﺎن ﺑﻪ «ج» ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻧﺰﻟﯽ در اﺻﻞ «اﻧﺰﻟﯿﺞ» ﺑﻮده و اﻧﺰﻟﯿﺞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﮑﻠﻪای ﺑﻮده ﮐﻪ ﺟﻠﻮی رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮای پهلو ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺮﺟﯽھﺎ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و واژه انزلی چی برگرفته از واژه انزلیج میباشد.^[۳۲]

خواهر خوانده انزلی

خواهرخواندگی قراردادی است بین دو شهر که برای ایجاد همبستگی و اتحاد بیشتر انسانی و فرهنگی بسته می‌شود.مفاد این قراردادها موضوعات فرهنگی اقتصادی و بازرگانی و اخیراً ورزشی را شامل می‌شود .خواهرخواندگی اصطلاحی است که از ادبیات اروپا وارد دیگر کشورها شده است.علت بکارگیری واژه خواهرخواندگی به این اعتبار است که در بیشتر زبانهای دنیا واژه شهر مونث است معمولاً دو شهر برای خواهر خواندگی باید دارای تشابهاتی باشند مثلاً دو شهر تاریخی، دو شهر علمی یا دانشگاهی و یا دو بندر و یا حتی دو سمبل مشترک باشند که این انگیزه را ایجاد کند. رونق و رواج گردشگری بین دو شهر خواهرخوانده و نامگذاری متقابل نام خیابانهایی به نام شهر خواهر خوانده از جمله نتایج اعلام خواهرخواندگی شهرها است.

دربهار سال 1390 بندر انزلی به خواهر خواندگی شهر سرابهای مصفای ایران زمین “نهاوند” در آمد.شهرستان نهاوند پایتخت ایران در زمان یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانیان بوده است. بایستی خاطر نشان کرد انزلی تا پیش از این با شهرهای خارجی هوء در ویتنام ،قازان در تاتارستان و بندر اوکتائو در قزاقستان خواهرخوانده شده بود.

وضعیت طبیعی

بندر انزلی در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۲۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه واقع شده‌است و ارتفاع آن از سطح دریا منهای ۲۶ متر می‌باشد. بندرانزلی از شمال به دریای خزر از جنوب به شهرستان صومعه سرا از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان رضوانشهر متصل می‌باشد. شهرستان بندرانزلی در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای به صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع شده و دارای آب و هوای معتدل مرطوب می‌باشد. بخشی از محیط زیست طبیعی این شهرستان را دریا(۴۰ کیلومتر نوار ساحلی) و بخش مهم دیگر را اکوسیستم ارزشمند تالاب انزلی تشکیل می‌دهد. نام انزلی به پیشینه تاریخی اش در بیشتر شهرهای اروپایی شناخته شده‌است. فاصله بندر انزلی تا تهران ۳۸۰ کیلومتر، تا مرکز استان ۴۰ کیلومتر و تا اولین فرودگاه ۳۵ کیلومتر می‌باشد. این شهرستان دارای آب و هوای معتدل مرطوب ساحلی بوده که در فصول مختلف سال شرایط آب و هوای مطلوبی را دارا می‌باشد. میزان بارندگی شهرستان بسیار بالا بوده به طوری که سالیانه متوسط ۱۸۹۲ میلی متر بارندگی دارد بیشترین بارندگی در ماه‌های شهریور و مهر با ۴۴۰/۹ میلی متر گزارش گردیده‌است. میزان رطوبت نسبی سالیانه به طور متوسط حدود ۷۱ تا ۹۷ درصد و درجه حرارت محیط زیست بین ۳/۵ تا ۲۸ درجه سانتی گراد در نوسان بوده‌است.

مکان‌نگاری

		دریای خزر
	رضوانشهر		خشکبیجار
		انزلی
		تالاب بین‌المللی انزلی

آب و هوا

بندر انزلی
نمودار آب و هوا (راهنما)
ژ ف م آ م ژ ژ آ س اُ ن د ۱۷۴ ۱۰ ۵ ۱۲۲ ۱۰ ۵ ۱۲۱ ۱۲ ۷ ۶۰ ۱۶ ۱۱ ۵۰ ۲۲ ۱۶ ۵۲ ۲۷ ۲۰ ۴۹ ۲۹ ۲۳ ۱۲۱ ۲۹ ۲۳ ۲۷۵ ۲۶ ۱۹ ۳۴۱ ۲۱ ۱۵ ۳۰۴ ۱۷ ۱۱ ۲۱۱ ۱۷ ۷ میانگین بالاترین و پایین ترین دما به مقیاس سانتیگراد بارندگی به مقیاس میلی‌متر منبع: هواشناسی استان گیلان
مقیاس فارنهایت و اینچ

میانگین دما

میانگین سالانه دمای هوا در بندر انزلی ۲/۱۶ درجه سانتی گراد است. میانگین حداکثر سالانه دمای هوا ۱۹/۲ و میانگین حداقل سالانه آن ۱۳/۲ درجه میباشد. اختلاف حداکثر و حداقل دمای سالانه ۵/۱ درجه است. میانگین دما در سردترین ماه یعنی فوریه ۷ درجه و در گرمترین ماه یعنی ژوئیه ۲۶ درجه سانتیگراد میباشد. میانگین دمای فصلی در بهار ۱۸/۵ درجه، در تابستان ۲۴/۷، در پاییز ۱۳/۸ و در زمستان ۷/۷ درجه میباشد. حداقل دمای گزارش شده ۱۱- درجه در ۱۱ فوریه ۱۹۷۲ و حداکثر دمای گزارش شده ۳۷ درجه در ۲۶ ژوئیه ۱۹۷۱ و ۲ اکتبر ۱۹۸۹ می باشد.^[۳۳][۳۴]

رطوبت نسبی هوا

میانگین سالانه رطوبت نسبی هوا در بندر انزلی ۸۴ درصد میباشد. میانگین رطوبت نسبی در زمستان ۸۶/۷ درصد، در بهار ۸۲/۷، در تابستان ۸۰ و در پاییز ۸۶/۷ درصد میباشد. مرطوب ترین ماه در بندرانزلی ماه مارس با ۸۸ درصد و خشک ترین ماه آن ژوئیه با ۷۶ درصد رطوبت نسبی است، با اختلاف رطوبت ۱۲ درصد.^[۳۵]

ابرناکی

در بندر انزلی از ۳۶۵ روز سال به طور میانگین 162 روز تمام ابری ، ۹۹ روز نیمه‌ابری و ۱۰۴ روز صاف میباشد. ابرناکی در انزلی در ماه‌های سرد سال مانند مارس بیشترین و در ماه‌های ژوئن و ژوئیه کمترین مقدار را دارا میباشد.^[۳۶]

پر باران ترین شهر ایران

بندر انزلی از گذشته عنوان پر باران ترین شهر ایران را داشته‌است. به گفته رییس اداره هواشناسی بندرانزلی در سال ۱۳۸۹: میانگین بارش ۵۰ ساله انزلی ۱۸۵۰ میلی متر بوده‌است و در سالهای(۱۳۷۶، ۱۳۷۹، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۵) حتی بارش‌های بالای دو هزار میلی متر را نیز تجربه کرده‌است.^{[۳۷] [۳۸]} میانگین سالانه بارندگی در بندر انزلی ۱۸۵۳/۵ میلیمتر میباشد. کم‌باران‌ترین سال طی ۵۰ سال اخیر در انزلی سال ۱۹۷۱ با ۱۱۵۶/۲ میلیمتر و پرباران ترین سال طی این مدت سال ۱۹۵۷ با ۳۰۲۰/۲ میلیمتر بارندگی میباشد. میانگین بارندگی فصلی این شهر در فصل بهار ۱۶۰/۹، در تابستان ۴۳۴/۳، در پاییز ۸۵۲/۶ و در زمستان ۴۰۵/۷ میلیمتر است. لذا فصل پاییزپرباران ترین و فصل بهار کم باران ترین فصول این شهر را تشکیل میدهند. پرباران ترین ماه در بندر انزلی اکتبر با میانگین ماهانه ۳۳۲ میلیمتر و کم‌باران ترین ماه آن ژوئیه با ۴۶/۲ میلیمتر بارش میباشد. تعداد روزهای بارندگی در بندر انزلی ۱۴۸ روز میباشد. ماه مارس با میانگین ۱۵/۵ روز بارندگی بیشترین تعداد روز و ماه ژوئیه با میانگین ۶ روز بارندگی کمترین تعداد روزهای بارانی را طی سال دارا میباشند. حداکثر بارندگی در ۲۴ ساعت در بندر انزلی به میزان ۳۵۳ میلیمتر در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۶۲ ثبت شده‌است.

تعداد روزهای یخبندان

در بندر انزلی به سبب تاثیر پذیری مستقیم از دریای خزر ، تعداد روزهای یخبندان در سال به مراتب کمتر از رشت است. تعداد روزهای یخبندان این شهر به طور میانگین ۷ روز در سال است که در چهار ماه ژانویه ، فوریه ، مارس و دسامبر اتفاق می افتد و بیشترین روزهای یخبندان آن در ماه‌های فوریه ( ۳ روز ) و سپس ژانویه رخ می دهد.^[۳۹]

فشار هوا

میانگین فشار هوای QFE ایستگاه انزلی ۱۰۱۹/۳ هکتوپاسکال میباشد. این مقدار از کمترین فشار که حدود ۱۰۱۲ هکتوپاسکال در ماه ژوئیه و بیشترین آن که حدود ۱۰۲۴ هکتوپاسکال در ماه دسامبر میباشد متغیر است. حداقل فشار QFE ثبت شده طی دوره آماری مورد مطالعه ۹۹۴/۸ هکتوپاسکال در ۲۹ ژوئن ۱۹۹۵ و حداکثر آن ۱۰۴۹/۲ هکتوپاسکال در ۱۶ مارس ۱۹۹۰ میباشد.^[۴۰][۴۱]

سمت و سرعت باد

میانگین سرعت باد سالانه در بندر انزلی ۳/۹ گره یا ۲/۲ متر بر ثانیه میباشد. کمترین سرعت باد حدود ۳/۴ گره یا ۱/۹ متر بر ثانیه در آوریل و ۳/۵ گره در ژوئیه و بیشترین آن حدود ۴/۳ گره یا ۲/۴ متر بر ثانیه در ژانویه و نوامبر میباشد. تندترین باد ثبت شده طی دوره آماری ۵۸ گره یا ۳۲/۲ متر بر ثانیه در ۳۰ اکتبر ۱۹۵۲ از جهت شمالی ( ۳۶۰ درجه ) بوده است. جهت باد غالب انزلی در ماههای مه ، ژوئن ، ژوئیه و اوت ۴۵ درجه ( شمال شرقی ) ، در ماههای مارس ، آوریل ، سپتامبر و اکتبر ۳۶۰ درجه ( شمالی ) و در ماههای ژانویه ، فوریه و نوامبر ۳۱۵ درجه ( شمال غربی ) و در ماه دسامبر ۲۷۰ درجه ( غربی ) میباشد.^[۴۲]

عناصر دریایی اندازه‌گیری شده در ایستگاه ساحلی بندر انزلی

ایستگاه هواشناسی بندر انزلی علاوه بر عناصر جوی، وظیفه اندازه‌گیری برخی عناصر دریایی نظیر دما، شوری ، PH ، ارتفاع و پریود موج را رأس ساعات ۰۶ UTC و ۱۲ برعهده دارد. این اندازه‌گیریها از ابتدای سال ۱۳۸۴ به طور منظم و مرتب انجام پذیرفت و سری داده‌های عناصر فوق به طور روزانه در بایگانی مرکز هواشناسی دریایی بندر انزلی موجود میباشد. حداکثر دمای آب اندازه‌گیری شده در ساعت ۰۶ از فروردین ۸۴ تا پایان آبان ۸۶ ، ۳۱ درجه در تاریخ ۱۹ مردادماه ۸۵ بوده و حداقل دمای آب در این مدت، ۳/۶ درجه در تاریخ ۹ دی ماه ۸۵ میباشد. میانگین شوری آب در انزلی حدود ۱۱ میباشد. میزان شوری در فوریه به حداقل میرسد و در حدود ۹/۸ میشود. این میزان در ماه ژوئن به حداکثر خود یعنی حدود ۱۲/۴ خواهد رسید. کمترین شوری ماهانه مشاهده شده طی سه سال اندازه‌گیری، ۹/۰۲ در سپتامبر ۸۶ و بیشترین شوری مربوط به ژوئیه ۸۴ و به مقدار ۱۵/۶ میباشد. میانگین PH آب در انزلی حدود ۸/۳ می‌باشد. میزان PH در ژانویه به حداقل میرسد و در حدود ۸/۱۶ می‌شود. این میزان در ماه ژوئن به حداکثر خود یعنی حدود ۸/۴۵ خواهد رسید. کمترین PH ماهانه مشاهده شده طی سه سال اندازه‌گیری، ۷/۸ در نوامبر ۸۶ و بیشترین آن مربوط به سپتامبر ۸۴ و به مقدار ۸/۵۷ میباشد. بیشترین ارتفاع موج ثبت شده از طریق اشل ارتفاع سنج ایستگاه هواشناسی انزلی ۲۰۰ سانتیمتر میباشد.^[۴۳]

زمین لرزه

• طبق مطالعات اخیر (۱۳۹۱ ه.ق) انجام گرفته توسط شورای راهبردی مخاطرات زمین شناختی کشور، نشانگر حرکت شاخه های جوانی از گسل خزر به سمت شمال و فعالیت خیلی جوان گسل خزر است. با توجه به تراکم جمعیت استان های ساحلی خزر ( گیلان، مازندران، گلستان) و احتمال رخداد زمین لرزه بزرگ چه در بخش خشکی و چه در بخش آبی، فاجعه بار خواهد بود. گسل البرز جدا کننده محدوده گرگان – رشت از بقیه البرز است.^[۴۴] با فعالیت این گسل بندر انزلی همواره تحت تاثیر قرار گرفته است و تاکنون شاهد زلزه هایی با قدرت ۳.۳ ریشتر نیز بوده است. ^[۴۵]

مردم

اشتغال

در گذشته شغل اکثریت مردم بندر انزلی صیادی (ماهی‌گیری) بوده‌است. برنج کاری و کشاورزی نیز از دیگر مشاغل سنتی بندر انزلی محسوب می‌شود که کماکان در روستاهای شهرستان انزلی مرسوم میباشد. امروز مردم این شهر بیشتر به مشاغل اداری، دولتی و آزاد اشتغال دارند.^[۴۶]

سوغات بندر انزلی

انواع ماهیان خزری عمده ترین سوغات خوراکی این شهرستان است ولی انواع سبزیجات محلی، زیتون، سیر و ترشیجات محلی نیز برای عرضه به مسافران وجود دارد. بندر انزلی مرکز تولید بسیاری از صنایع دستی چوبین و همچنین صنایع مروار بافی است. بازار ماهی و بازار محلی شنبه بازار فرصتی برای خرید سوغات و یا تهیه خوراکی‌های محلی برای ایام اقامت در این شهر ساحلی است.از شیرینی ها میتوان به حلوا عسلی، کاکا،نباتی و… اشاره کرد.

مذهب

امروزه اکثریت اهالی بندر انزلی را مسلمانان شیعه تشکیل میدهند و با توجه به آنکه بخشی از اهالی انزلی را هموطنان ارامنه تشکیل میدهند، مسیحیت نیز بخشی از جامعه دینی این شهر را به خود اختصاص داده است. ارامنه و مسلمانان از دیرباز در این شهر ساحلی زندگی مسالمت آمیزی بر مبنای همکاری، همیاری و احترام متقابل داشته اند. این قرابت تا حدی بود که پروفسور احمد نوری زاده بنیانگذار ارمنی شناسی فارسی و تنها شاعر غیرارمنی جهان که اشعار ارمنی اش در کتاب‌های کشور ارمنستان تدریس می شود، در این شهر ساحلی و در کنار دوستان و همسایگان ارمنی اش این زبان را فراگرفت و دفتردار کلیسای مریم مقدس انزلی از ارادتش به شادروان آقا سید نجفی روحانی محبوب و مردمی انزلی می گوید و می افزاید: خداوند انسان را یک نوع آفرید و همه مذاهب در نهایت برای راهنمایی انسان به خوبی ها آمده اند.^[۴۷][۴۸]

• قدمت مساجد :

ساخت مساجد در شهر بندر انزلی از قدمت بالایی برخوردار است هر چند از تاریخ دقیق احداث اولین مسجد انزلی اطلاعاتی موثقی در دست نیست اما رابینو در سال ۱۹۱۱ میلادی مصادف با ۱۲۹۰ شمسی چنین مینویسد: چهار مسجد بنام مسجد خان که با یک تکیه بوسیله ی مرحوم هاشم خان انزلی در اواخر دوره سلطنت محمد شاه ساخته شده و به آن مسجد جامع هم می گویند، مسجد سرخی که بوسیله طایفه سرخی ساخته شد، مسجد استاد محمد رضی که بنام آخر مسجد نیز معروف است بوسیله استاد محمد رضی بنا شده و به تازگی بوسیله عمید همایون مرمت گردید و مسجد تازه که بوسیله مرحوم حاج شفیع آقا مجتهد بنا گردید.^[۴۹]

• قدمت کلیسا :

ارامنه در انزلی کلیسا و گورستان دارند که اکنون جزو بناهای تاریخی بندرانزلی محسوب میشوند. در گذشته جمعیت ارامنه انزلی به ۴۰۰۰ خانوار میرسید که امروز شمار ارامنه انزلی حدود ‎۲۳ خانوار و کمتر از ۵۰ نفر می‌رسد.^[۵۰][۵۱]

فرهنگ

یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بندر داشتن قابلیت‌های بالقوه در زمینه‌های علمی، هنری و ورزشی است که در کسب افتخارات داخلی و بین اللملی سهم به سزایی داشته‌است. داشتن نرخ بالای تحصیلات و ارتباط و تعامل بسیار با گردشگران داخلی و خارجی باعث رشد فرهنگی شهروندان شده‌است.^[۵۲] کتابخانه عمومی انزلی دارای چهار کتابخانه میباشد^[۵۳]:

• امام جعفر صادق(ع) بندر انزلی به آدرس: خیابان مفتح شمالی، خیابان فروردین

• هشتم شهریور غازیان به آدرس: خیابان طالقانی، خیابان آذربایجان

• لیچارکی حسن رود به آدرس: جاده انزلی به رشت، داخل بازارچه

• شهید نامجو آبکنار به آدرس: خیابان پاسداران، مسجد محله

جمعیت شهری

جمعیت شهرستان انزلی در سال ۱۳۷۰ش، برابر با: ۱۲۲.۰۶۸ نفر بوده که بر اساس آمار سال ۸۵ جمعیت این شهرستان ۱۳۳.۱۳۴ نفر بوده که جمعیت شهر بندر انزلی در سال ۱۳۷۵ ش برابر با: ۹۸۵۴۴ و در سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با: ۱۱۰۶۴۳ نفر میباشد. مساحت شهرستان انزلی بالغ بر ۲۷۵ کیلومتر مربع می‌باشد که سهم مساحت شهری آن ۴۹٫۳۱ کیلومتر مربع بوده و با توجه به تمرکز جمعیت، شهر انزلی یکی از متراکم ترین شهرهای ایران است.

اقتصاد بندر انزلی

با توجه به وجود اداراتی نظیر:

• شیلات
• گمرک
• بنادر و کشتیرانی

و با توجه به اقلیم و موقعیت جغرافیایی بندر انزلی قطب اقتصادی و صنعت گردشگری استان گیلان و شمال کشور محسوب می‌گردد.

ویژگی‌های بندر

بندر انزلی بزرگترین بندر شمال ایران و از فعالترین بندرهای حاشیه دریای خزر است. مرز انزلی پنجمین مرز فعال ایران است و ۷/۳ درصد از ترانزیت ورودی به ایران از طریق این مرز انجام می‌شود. بیش از ۵۰ درصد حمل و نقل کالای گیلان از طریق این مرز انجام می‌شود. از مرز دریایی انزلی سالانه بیش از ۴ میلیون تن کالا وارد و بیش از ۲۸۸ هزار تن سوخت و ۵۵ هزار تن کالای غیر نفتی به طور حمل و نقل ترکیبی از طریق این بندر به داخل یا خارج کشور ترانزیت می‌شود. با طرح شیوه‌های جدید ترانزیت چون کریدور شمال- جنوب، وجود منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی اهمیت بیشتری یافته‌است. این بندر کشتی رورو (Roll-on/roll-off) هم دارد که ترانزیت جاده‎ای را تسهیل می‌کند.^[۵۹]

از ویژگیهای تاسیسات بندر انزلی می‌توان به:^[۶۰]

• بزرگترین بندر حاشیه دریای خزر و مجهز به امکانات مدرن تخلیه و بارگیری

• دارای رتبه سوم بین بنادر کشور بعد از امام خمینی و بندر شهید رجایی

• نزدیکی با بندر آستراخان و لاگان در روسیه، کراسنودسک در ترکمنستان، اکتائو در قزاقستان و باکو در آذربایجان

• ارتباط با بازارهای منطقه‌ای و دسترسی به بازار مصرف بالای ۳۰۰ میلیونی کشورهای تازه استقلال یافته شوروی سابق

• قرار گرفتن در مسیر کریدور بین‌المللی شمال – جنوب که این مسیر سه برابر از مسیر فعلی کوتاه و ارزانتر می‌باشد.

• واقع شدن بندر در محدوده منطقه آزاد، و فراهم نمودن تسهیلات و امکانات ویژه برای صاحبان کالا، تجار و سرمایه گذاران

• نزدیکی به بزرگترین ذخایر نفت و گاز دریای خزر

• نزدیکی به فرودگاه بین‌المللی (۳۵) کیلومتر

• برخورداری از معافیت مالیاتی

• دسترسی به معادن سرب، روی و آهن و مراکز صنعتی

• برخورداری از شرایط آب و هوایی معتدل استان گیلان

• نزدیکی به‌استان‌های صنعتی همجوار

چشم انداز بندر در یک نگاه

ردیف	موضوع	شرح موضوع
۱	مساحت	۶۸/۵ هکتار
۲	موقعیت	جنوب دریای خزر
۳	ظرفیت پذیرش کالا	۱۱ میلیون تن
۴	مساحت انبارهای مسقف	۲۱۴۶۵ متر مربع
۵	مساحت بار اندازها	۵۰۰۰۰۰ متر ۰مربع
۶	ظرفیت ترمینال کانتینری	۱۰۰۰۰ TEU
۷	عمق اسکله‌ها	۵/۵ متر
۸	تعداد اسکله	۱۰ پست
۹	فاصله تا مرکز شهر	۳ کیلومتر
۱۰	فاصله تا رشت	۴۰ کیلومتر
۱۱	فاصله تا تهران	۳۶۵ کیلومتر
۱۱	فاصله تا فرودگاه	۳۵ کیلومتر

منطقه آزاد انزلی

بنا به تعاریف بین‌المللی منطقه آزاد محدوده حراست شده بندری و غیر بندری است که از شمول برخی از مقررات جاری کشور متبوع خارج بوده و با بهره گیری از مزایایی نظیر معافیت‌های مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، عدم وجود تشریفات زاید ارزی، اداری و مقررات دست و پاگیر و همچنین سهولت و تسریع در فرایندهای صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین اصلی کمک می‌نماید.^[۶۱] در بین مناطق آزاد کشور، منطقه آزاد انزلی نیز علاوه برداشتن مزیت های قانونی مانند معافیت های مالیاتی، گمرکی و ارزش افزوده و عدم نیاز به صدور روادید جهت ورود و خروج اتباع خارجی و… از مزیت های دیگری نظیر قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال – جنوب، قرار گرفتن در مسیر راه آهن در حال ساخت قزوین – رشت – انزلی، همجواری با بنادر شمالی دریای خزر و وجود بازارهای مناسب و پرجمعیت کشور های CIS، قفقاز و آسیای میانه و … برخوردار بوده که این موارد فرصت ها و جذابیت های بسیار مناسبی را برای انجام سرمایه گذاری در آن به وجود آورده است^[۶۲]، ^[۶۳].

اطلاعات تکمیلی

منطقه آزاد انزلی شامل محدوده وسیعی از شهر بندر انزلی به مساحت ۳۲۰۰ هکتار خشکی و ۴۰ کیلو مترمربع آبی، که منطقه ویژه اقتصادی سابق، شهرک زیبای صنعتی حسن رود و محدوده بندری اداره کلبنادر و کشتیرانی گیلان را نیز دربر می‌گیرد. این امر مطلوبیت و جاذبه منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی و اختیارات قانونی آن را برای ارائه تسهیلات در زمینه تخلیه و بارگیری و سایر امور ارتقاء داده‌است. منطقه آزاد تجاری – صنعتی انزلی در دو قسمت جداگانه در شرق و غرب شهرستان بندر انزلی ایجاد می‌شود و هر یک از مناطق پتانسیل خاص خود را دارد که ذیلاً به آن اشاره گردیده‌است. پتانسیل قسمت شرقی شامل تاسیسات بندری و گمرک، شهرک صنعتی، اراضی منابع طبیعی و مجاورت با تالاب انزلی می‌باشد. پتانسیل قسمت غربی شامل اراضی مناسب طبیعی، تراکم کم جمعیت و مناطق مسکونی، غالب زمین‌های زیر کشت برای صیفی کاری و باغات و کم ترین مقدار زمین جهت شالی کاری، دسترسی به ساحل مناسب و وجود اماکن و تاسیسات تفریحی و توریستی در منطقه.^[۶۴]

تاسیسات بندری کاسپین

تاسیسات بندری کاسپین انزلی دارای زمینی به مساحت ۳۷۰ هکتار و ۲۲ پست اسکله و ظرفیت تخلیه و بارگیری ۱۱ میلیون تن کالا در یک شیفت کاری خواهد بود. همچنین این بندر دارای دو موج شکن است که هریک به طول ۱/۶ کیلومتر می‌باشد. بندر کاسپین قابلیت پهلوگیری کشتی‌هایی با آبخور ۹ متر و ظرفیت ۱۲ هزار تن کالای تجاری و ۲۰ هزار تن کالای نفتی را خواهد داشت.

از مهمترین مزایا و امکانات این بندر را می‌توان به دارا بودن ترمینال‌های نفتی، فله خشک، راه آهن، کانتینری، بار و مسافر و همچنین ایجاد مراکز تعمیراتی، پشتیبانی برای کشتی‌های داخلی و خارجی اشاره کرد.^[۶۵][۶۶]

کریدور شمال به جنوب

تکمیل طرح راه‌اندازی راه آهن قزوین، رشت و بندر انزلی می‌تواند کمک شایانی در رشد اقتصادی ایران و به طبع استان گیلان و بندر انزلی باشد. تکمیل این طرح می‌تواند تاثیر به سزایی در رشد صنعت حمل و نقلدر ایران داشته باشد. موقعیت استراتژیک بندر انزلی در در دریای خزر و هزینه کمتر حمل و نقل بار از طریق راه آهن و کشتی موجب افزایش اهمیت اتمام هر چه سریعتر این طرح می‌گردد. خط‌آهن قزوین – رشت – انزلی – آستارا به عنوان یکی از قطعات کریدور شمال به جنوب برای منطقه اهمیت دارد. در صورت تکمیل این کریدور بسیاری از کشورها ترجیح می‌دهند به دلیل کوتاه بودن طول مسیر و ارزان شدن هزینه‌های حمل و نقل، جابه‌جایی کالای ترانزیتی خود را از طریق این کریدور و کشور ایران انجام دهند که این امر موجب افزایش درآمد کشور از محل ترانزیت خواهد شد.^[۶۷]

صنعت گردشگری

دریای کاسپین، سواحل ماسه‌ای، تالاب بین‌المللی انزلی، پل‌های تاریخی انزلی و غازیان، پارک ساحلی (بلوار)، کاخ موزه نیروی دریایی، موج شکن، مناره یا برج ساعت، عمارت قدیمی دادگستری برخی از دیدنی‌های شهر انزلی بشمار می‌روند که منطقه آزاد تجاری، اقتصادی و موقعیت استراتژیک شهر انزلی از لحاظ جاده‌ای سالانه موجب جذب تعداد زیادی توریست و گردشگر داخلی و خارجی می‌باشد.^[۶۸]

اولین‌های بندر انزلی دروازه ایران و اروپا

بندر انزلی در سالیان دور لقب دروازه ایران و اروپا را یدک می‌کشید. موقعیت استراتژیک اولین بندر شمال ایران سبب شد تا این شهر بسیار زودتر از بسیاری از شهرهای ایران با فرهنگ و دستآوردهای غربی آشنا شوند و در بسیاری از موارد جزع اولین‌ها باشد^[۶۹] –^[۷۰]:

• روشنائی برق قبل از سال ۱۲۷۹ خورشیدی بعنوان اولین شهر در ایران که دارای روشنایی گردید.^[۷۱]

• گمرک بندر انزلی، دارای پیشینه‌ای بیش از ۳۰۰ سال است.^[۷۲]

• اداره شیلات بندر انزلی، بیش از ۱۵۰ سال پیشینه دارد.^[۷۳]

• اولین بلدیه در ایران که اکنون بنام شهرداری مستعار است در این شهر تاسیس گردید ۱۲۷۶ هجری شمسی.^[۷۴]

• آموزش و پرورش قبل از سال ۱۲۷۱ خورشیدی و اکابر شبانه آن هم دروس دبیرستانی قبل از سال ۱۲۹۰ خورشیدی اولین شهری که بعد از تهران صاحب اولین دبیرستان دخترانه شد.

• چاپخانه قبل از سال ۱۲۸۶ خورشیدی.^[۷۵]

• بهداری قبل از سال ۱۲۷۶ خورشیدی که بوسیله بلدیه اداره می‌شد.

• شیروخورشیدی سرخ (جمعیت هلال احمر) ۱۳۰۴ خورشیدی.

• تلفن قبل از سال ۱۲۷۷ شمسی و پست و تلگراف نیز جلوتر از بسیاری شهرهای ایران.

• نظمیه (شهربانی) قبل از سال ۱۲۸۶ خورشیدی.

• راه آهن حدود سال ۱۲۶۹ خورشیدی در یکی از روستاهای انزلی.^{[۷۶] [۷۷]}

• هواشناسی قبل از سال ۱۲۸۰ خورشیدی.^[۷۸]

• اولین پل متحرک ایران ۱۳۱۴.^[۷۹]

• سردخانه نخستین بار در انزلی و حسن کیاده.^[۸۰]

• اولین سردخانه صنعتی ۱۲۹۰ به منظور نگهداری مواد غذایی در بندر انزلی ساخته شد.^[۸۱]

• اولین خطوط هوایی در بندر انزلی به وجود آمد در زمین معروف به زمین طیاره. اولین پرواز در ایران از بندر انزلی به تهران و سپس به اصفهان صورت گرفت.^[۸۲]

• اتومبیل برای اولین بار در انزلی مشاهده شده‌است ۱۲۷۹ هجری شمسی.^[۸۳]

• اولین کارخانه سوسیس سازی ۱۳۱۷ شمسی.^[۸۴]

• اولین کارخانه چوب بری و لیمونادسازی، تصفیه خانه نفت، برنجکوبی در این شهر راه‌اندازی شد.^[۸۵]

• اولین سالن نمایش تئاتر و اولین استدیو فیلم سازی به همت ابراهیم مرادی اولین کارگردان سینمای بلند ایران^[۸۶]

• اولین نشریه ورزشی در ایران توسط پهلوان عزیز وکیل منفرد پدر ورزش گیلان و موسس سومین باشگاه ورزشی ایران، باشگاه گیو بندر انزلی در سال ۱۳۳۹ ه ق. ^[۸۷]

اولین نیروی دریایی شمال ایران

از حرکات مهم در دوران نادر شاه را میتوان تلاش برای تشکیل نیروی دریایی ایرانی در دریای خزر نام برد. او برای نیل به این هدف جان التون انگلیسی را برای تاسیس یک کارخانه کشتی سازی در انزلی منصوب کرد و لقب جمال بیگ به او داد. او که قبلاً دو کشتی در قازان برای رود ولگا ساخته بود، از طرف نادرشاه مامور شد که سواحل خزر را بررسی کند. او موفق شد یک کشتی با ظرفیت ۲۰ توپ بسازد که گزارش شده بهتر از کشتیهای روسی در خزر بود.^[۸۸]

شهرداری

شهر بندر انزلی بعنوان نخستین شهری در ایران بود که صاحب شهرداری شد، که در آن زمان به آن بلدیه گفته میشد. تاریخ تاسیس بلدیه در بندر انزلی به سال: ۱۲۷۶ هجری شمسی باز میگردد.^[۸۹] بنای ساختمان شهرداری بندر انزلی با توجه به قدمت، در لیست میراث فرهنگی ایران قرار دارد.^[۹۰]. شورای اسلامی شهر بندر انزلی نیز بعنوان یک نهاد تصمیم گیر وظیفه نظارت بر عملکرد شهرداری را عهده دار است.^[۹۱][۹۲]

اماکن دیدنی و تاریخی بندر انزلی

ردیف	نام مکان	نوع مکان	توضیح
۱	مرداب انزلی	طبیعی	مرداب بین‌المللی انزلی، زیباترین و بزرگترین مرداب دنیا است. تالاب انزلی سواحلی پوشیده از نیزار و گل‌های دریایی رنگارنگ و نیلوفر دارد و قایقرانی و اسکی، شکار، ماهیگیری و گردش با قایق از تفریحات رایج در آن است. در زمستان‌ها هزاران پرنده دریایی بخصوص قوهای زیبا به این محل مهاجرت می‌کنند. به علت فراوانی گل‌های نیلوفر، مرداب به جزیره گل‌ها نیز معروف است. انواع ماهیان و گیاهان در مرداب وجود دارند[۹۳]
۲	ساحل انزلی	طبیعی	آنچه سواحل انزلی را از سواحل دیگر شهرهای حاشیه دریای خزر متمایز می‌سازد، عمومی بودن سواحل آن است که در دسترس همگان قرار دارد، در حالی که سایر سواحل دریای خزر مورد دخل و تصرف بخش خصوصی قرار گرفته و مسافران محترم باید از پشت دیوارهای بلند و ویلاهای اختصاصی به دریا بنگرند. در تابستان سال ۸۶ توسط سازمانمنطقه آزاد انزلی طرح ساحلی شامل: نصب ۶۵ آلاچیق سنتی و بتنی، طرح شنای برداران و خواهران، زمین والیبال و فوتبال ساحلی، پارکینگ، سرویس بهداشتی، محل استقرار گروه امداد و نجات و سایر امکانات رفاهی برای گردشگران در حدود سه کیلومتر از نوار ساحلی منطقه ایجاد شده‌است.
۳	مناره انزلی	تاریخی	برج ساعت انزلی واقع در محوطه پشتی بازار سپه (میدان انزلی) که قدمت آن به سال ۱۸۱۵ میلادی می‌رسد، ۲۸ متر ارتفاع دارد و به منزله فانوس دریایی بوده‌است که در ساحل انزلی و در دل دریا مشاهده می‌شود. این فانوس در سال ۱۲۳۰ تا ۱۲۳۴ هجری قمری در زمان حکومت ناصرالدین شاه توسط خسروخان گرجی حاکم وقت ساخته شده‌است و با روغن چراغ روشن میشده و برای راهنمایی دریانوردان به کار میرفته‌است. در سال ۱۳۰۷ شمسی پس از مرمت این برج، ساعتی چهار سو بر فراز آن استوار گردید که بعد از تعویض و تعمیر در سال ۱۳۶۹، تا به امروز به درستی کار می‌کند.
۴	موج شکن انزلی	تاریخی	موج شکن انزلی ۵۲۰ متر می‌باشد و کار ساختمان آن در سال ۱۲۹۳ شمسی کاملاً پایان پذیرفت.
۵	موج شکن غازیان	تاریخی	طول موج شکن غازیان ۷۵۰ متر بوده و کار ساختمان آن در سال ۱۲۹۳ شمسی کاملاً پایان پذیرفت.
۶	پل انزلی	تاریخی	این پل بین بندر انزلی و میان پشته برپا شده‌است. ساختمان این پل به همراه پل غازیان توسط مهندسان سوئدی در سال ۱۳۱۴ آغاز شد و در سال ۱۳۱۶ به پایان رسید. این پل ۵۰/۱۲۷ متر درازا، ۱۰ متر پهنا و از سطح آب ۵/۶ متر ارتفاع دارد. هم‌چنین دارای سه دهانه ثابت و یک دهانه متحرک به طول ۲۵ متر برای عبور کشتی‌ها است. این پل نیز هم چون پل غازیان، از بتون آرمه و تیرآهن ساخته شده‌است.
۷	پل غازیان	تاریخی	پل غازیان به میان پشته به طول ۲۱۰ متر و عرض ۱۰ متر و ارتفاع ۸۵/۶ متر با ۵ دهانه که یک دهانه از آن به طول ۲۵ متر متحرک بوده‌است. هردو پل غازیان و انزلی ازبتون مسلح ساخته شده شروع ساختمان از اواخر تیرماه ۱۳۱۴ شمسی و پایان کار دراوایل تابستان ۱۳۱۶ شمسی یعنی مدت ۱۸ ماه بوده و در خرداد ماه ۱۳۱۷ مورد استفاده قرارگرفته و روز چهارشنبه هفتم آذر ماه ۱۳۱۸ شمسی به طور رسمی تحویل گردید. این دو پل وسیله کمپانی (سنتاب) آلمانی و شرکت‌های مختلف از جمله ((موتلا)) سوئدی ساخته شد و در نتیجه با احداث آن راه ارتباطی آذربایجان رشت – قزوین – تهران برقرارشد
۸	کاخ میان پشته	موزه تاریخی	کاخ میان پشته در سال ۱۳۱۲ شمسی بر روی کاخ خوشتاریا ساخته شده و دارای ۱۱ اتاق و یک سالن پذیرایی و چهار سرویس حمام و دستشویی با نمای بسیار زیباست. این کاخ در حال حاضر موزه نظامی می‌باشد و انواع سلاحهای گرم و سرد از زمان صفویه تا کنون در معرض دید عموم است. موزه نظامی بندرانزلی در ساختمانی قرار گرفته که خود موزه‌ای از معماری و هنر است.
۹	بلوار بندر انزلی	تاریخی-تفریحی	قدمت این پارک ساحلی به سال ۱۳۰۷ باز می‌گردد. بلوار به وسعت ۳۵۰۰۰ متر مربع در کنار موج شکن و مشرف به دریا ساخته شده‌است و همراه با گلزار زیبایش پارکی دیدنی می‌باشد.
۱۰	آرامگاه آقا سید محمد نجفی	زیارتی	آیت الله سیّد محمد نجفی در سال ۱۲۵۷ شمسی در نجف اشرف (عراق) دیده به جهان گشود. ایشان از نوادگان امام حسین (ع) و از سلاسه پاک پیامبر اسلام هستند.
۱۱	بقعه بی‌بی حوریه	زیارتی	آرامگاه خواهر حضرت رضا(ع) و از دختران امام موسی کاظم (ع) می‌باشد. بنای آن جدید و مجلل می‌باشد دیوارها از سنگ مرمر، سقف بقعه طاق هشت ضلعی با کاشی‌های منقوش و بام آن گنبد مدور کاشی کاری شده‌است ضریح بزرگ فلزی مشبک و مطلا و شیشه‌بند، مرقد روی کرسی از سنگ مرمر عالی بنا شده‌است. بقعه دارای تاسیساتی از قبیل زائرسرا، مسجد با دو گلدسته بلند و زیبای کاشی کاری شده، سرایداری و پارکینگ می‌باشد[۹۴]
۱۲	گورستان لهستانی‌ها در بندر انزلی	تاریخی	در این گورستان تعداد ۶۳۹ نفر از مهاجرین لهستانی که طی حمله سربازان نازی در سال ۱۹۴۱ از طریق بندر انزلی به ایران پناهنده شدند به خاک سپرده شده‌اند که این گورستان دومین گورستان بزرگ سربازان لهستانی در ایران است که اکثراً به علت بیماری و سختی راه جان سپرده‌اند و در شهرهای مختلف ایران به خاک سپرده شده‌اند. گورستان بندر انزلی بعد از تهران بزرگترین گورستان این افراد جنگ زده‌است که یادگاری هستند از اتفاقات تلخ جنگ جهانی دوم.[۹۵]
۱۳	حافظیه انزلی	تاریخی	محل ترنم موزیک در سال ۱۳۱۱ شمسی به وسیله شهرداری و توسط مهندسی آلمانی ساخته شد و مساحت کلی این بنا ۷۶ متر مربع است. که مکانی بود برای هنرنمایی گروههای موسیقی، این بنا ۴ سال پیش از ساخت بنای جدید حافظیه ساخته شده‌است که با توجه به شهرت حافظیه در سال ۱۳۶۶ توسط شهردار وقت بندر انزلی این بنا که شباهت زیادی به آرامگاه حافظ شیرازی دارد از محل ترنم موزیک بندر انزلی به حافظیه انزلی تغییر نام پیدا کرد.[۹۶]
۱۴	مجتمع تفریحی طرح دریا	تفریحی	مناطق ویژه و مجهز طرح شنا مخصوص خواهران و برادران در خیابان پاسداران، ساحل قو و نیز جنب هتل سفیدکنار قرار دارد که مجهز به انواع خدمات رفاهی، نجات غریق، اسکله قایقرانی، مرکز خرید و غیره می‌باشند.[۹۷]
۱۵	پارک شهر	تفریحی

ساختمان‌های قدیمی بندر انزلی

بندرانزلی سابقاً دارای چندین قلعه و باستیان نظامی و چند منار بوده‌است که متأسفانه به جز یک منار از بقیـه آثاری به جای نمانده‌است. ناگفته نماند که هم اکنون در انزلی ساختمان‌هایی با قدمت ۱۲۰ تا ۱۵۰ سال نیز به چشم می‌خورد.

• دیرینه ترین سازه‌ای که تا کنون پابرجاست فانوس دریایی (مناره) می‌باشد که در سال ۱۸۱۵ میلادی ساخته شد و در مرکز شهر قرار دارد.
• عمارت معتمدی (شهربانی سابق و فرماندهی نیروهای انتظامی فعلی) در بلوار فوقانی است که قدمتی همانند برج ساعت (مناره) دارد.
• محل ترنم موزیک که به حافظیه معروف است.
• ساختمان شهرداری بندر انزلی.
• کاخ میان پشته که از لحاظ معماری دارای اهمیت می‌باشد که البته بنای اصلی این کاخ قدمتی بسیار بیشتر از این بنای معماری دوران پهلوی دارد.
• سمت غرب ساختمان دادگستری، ساختمان فند چنان – جنوب غربی میدان، ساختمان داود زاده از جمله بناهائی است که بین سالهای ۱۳۰۴ – ۱۳۰۶ شمسی ساخته شده‌است.
• ساختمان چهارطبقه معروف به ساختمان حاجی علی عباس رمضانی در جنب میدان امام خمینی که در سال ۱۳۱۹ شمسی به مبلغ ۴۰۰۰۰ تومان از طرف دولت خریداری و محل استقرار دادگستری و ثبت و اسناد انزلی شد و اکنون جزء آثار حفاظت شده و در فهرست آثار میراث فرهنگی ثبت شده‌است.این ساختمان یه دست استادمعمار ستار روزگار ساخته شده است.
• ساختمان داوود زاده با پنج طبقه و با نمای آجر که امروزه به عنوان مهمان‌پذیر و در میدان امام خمینی به نام هتل گلسنگ معروف است. سه – ساختمان دوطبقه‌ای که در جنب شیلات انزلی قرارگرفته و دارای نقوش و کنده کاری با دست استاد معمار ستار روزگاراست (این ساختمان‌ها امروزه تخریب شده‌است) و همچنین درست روبروی همین ساختمان بنای دوطبقه‌ای با نمای زیبا وجود دارد که به گراندهتل معروف است که آن هم به دلیل بی توجهی مسولین در حال نابودیست.
• بنای مهمان خانه آرارات که جنب شیلات در غازیان قرار داشت و از قدیمی ترین بناهای دو طبقه در انزلی محسوب میگردید، این بنا در اوایل دوران سلطنت پهلوی به دست استاد معمار ستار روزگار بنا نهاده شد که به دلیل بی توجهی و همچنین قرار گرفتن در طرح پل جدید غازیان به همراه مغازه های زیرین ان تخریب گردید.
• بنای تاریخی بانک ملی انزلی در میدان اصلی این شهر به رغم ثبت در فهرست آثار تاریخی و میراث فرهنگی کشور به دلیل بی توجهی مسئولان در معرض خطر تخریب قرار دارد. این بنای زیبای آجری به بناهای دوران پهلوی باز می‌گردد^[۹۸][۹۹].

انزلی دارای خانه های بسیار بزرگ و حیاط دار بود که به مجتمع تبدیل شده است.

بنای شمس‌العماره بندر انزلی

در اواخر نیمه اول قرن سیزدهم ناصرالدین شاه فرمان ساخت قصری در مرکز شهر را می دهد که بعد ها این قصر به شمس‌العماره مشهور می شود. ساختمان شمس‌العماره از معروفترین و بلند ترین ساختمان های شهر در ایران و انزلی قدیم بوده است که در بلوار فوقانی کنونی در ۵طبقه ساخته شده بود. ناصرالدین شاه در سفرنامه باز گشت از اروپای خود می نویسد: ۴ ساعت به غروب مانده وارد انزلی میشویم . منزل ما در برجی است که به حکم ما ، وزیر خارجه در زمان حکومت خود در گیلان بنا نهاده است. بعد توسط میرزا محمد حسین به اتمام رسید و اندک کار باقی‌مانده آن توسط معتمد الملک به اتمام خواهد رسید. معتمد الملک مسئول نگهداری شهر و گماره والی گیلان یوده است و با توجه به زمان سفر ناصر الدین شاه به اروپا، سال ۱۲۴۹ شمسی، سال ساخت شمس‌العماره بوده است. این تاریخ در کتاب ولایات دارالمرز ایران نوشته رابینو که تاریخ ساخت شمس‌العماره را ۱۲۸۸ هجری قمری بیان کرده تطابق نسبی دارد.^[۱۰۰] این برج ۵ طبقه و تماماً از سنگ و آحر بوده است و ایوان های ان از جنس چوب منقش بوده است. ساختمان نمای بسیار زیبای به دریا و جنگل های اطاف شهر داشته، به طوریکه ناصرالدین شاه در سفرنامه بازگشت از اروپا می نویسد:

در هیچ کجای اروپا چنین منظره زیبایی را ندیده ام

ناصر الدین شاه

پس از ناصرالدین شاه این ساختمان یکبار در سال ۱۲۸۶ شمسی به همت مردم شهر باز سازی میشود. اما در نهایت قسمت های گچ بری شده و لوازم داخل آن توسط موسیو هانسیس مسئول مالیه گیلان در اواخر دهه ۱۲۹۰ از کاخ به بیرون برده و از کشور خارچ می گردد. ^[۱۰۳]. این بنا پس ار احداث ساختمان شهرداری در سال ۱۳۰۶ به طور کامل منهدم و در سال ۱۳۱۱ به جای آن حوضی به مساحت ۲۱۴ متر مربعساخته شد. ^{[۱۰۴][۱۰۵]}

کاخ پر شکوه خوشتاریا

کاخ باشکوه خوشتاریا یکی از با شکوه ترین بناها در زمان خود مختص به تاجر روس که از اولین کسانی بود که صنعت برق را وارد ایران کرد. روایت است در دورانی که خبری از روشنایی برق نبود در شب‌های مه آلود بندر انزلی این بنا با نور خود منظره‌ای زیبا را به وجود می‌آورد. بنای کاخ میان پشته که یکی از مشهور ترین بناها از معماری دوران پهلوی محسوب میگردد، سال ۱۳۰۸ شمسی بر خرابه های کاخ خوشتاریا آغاز و بین سالهای ۱۳۱۳ – ۱۳۱۴ شمسی پایان یافت. مساحت زیر بنای آن ۱۱۶۸ مترمربع میباشد

 

حمام‌های قدیمی بندر انزلی

• حمام پنجشنبه:

این بنا در کهنه بازار انزلی واقع شده و از ساخته‌های دوره ناصرالدین شاه به سال ۱۳۰۳ ه. ق است.

• حمام علی اف:

این بنا در انتهای خیابان ابوذر (سپه) واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجار به سال ۱۳۲۶ ه.ق است که توسط علی اف از بازرگانان انزلی- ساخته شده‌است. این بنا که به شیوه جدید و با دستگاه‌های دوش، وان و نمره‌های خصوصی ساخته شده بود در ابتدا متشکل از دو بخش مردانه و زنانه بود که بعدها بخش زنانه آن برچیده شد و در بخش مردانه نیز تغییراتی از جمله افزودن بر تعداد نمره‌های خصوصی آن صورت گرفت. بخش مردانه دارای فضای وسیع با خزینه‌های آب گرم و سرد است.

• حمام شاه:

این بنا که مهم‌ترین حمام تاریخی شهرستان انزلی به شمار می رفته در اوایل دوره قاجار توسط امیر هدایت الله فومنی معروف به گیلانشاه (مقتول ۱۲۰۰ ه. ق) ساخته شده و به هنگام مسافرت و اقامت شاهان قاجار در انزلی مورد استفاده آنان قرار می‌گرفت. حمام شاه انزلی که به سبک دیگر حمام‌های قدیمی ساخته شده و دارای کاشی‌کاری زیبایی بوده در دوره اخیر ویران شده‌است.^[۱۰۸]

• حمام سنگی:

به سال ۱۲۸۱ خورشید، از شگفتی های حمام سنگی، نحوه گرم شدن و ماندگاری آب در خزینه آن بود. از تاریخچه این حمام اطلاعات کاملتری در دسترس نیست.^[۱۰۹]

• بازار کاسپین:

بازار کاسپین یکی از بزرگترین بازارها در بندر انزلی می‌باشد. این بازار از لحاظ موقعیت در یکی از بهترین مکان‌های شهر بنا شده‌است. نزدیکی این بازار به شهر و همچنین خیابان پاسداران این بازار را به یکی از هدف‌های مسافرین در روزهای تعطیل تبدیل نموده‌است. این بازار دارای پارکینگ اختصاصی نیز می‌باشد.^[۱۱۰]

• بازار پردیس:

این بازار محل فروش صنایع دستی – پوشاک و … می‌باشد. اکثر اجناس موجود در این بازار اجناس روسی می‌باشد. این بازار یکی از بازارهای شلوغ انزلی می‌باشد. فروش اجناس به روز با قیمت مناسب از دلایل شلوغی این بازار می‌باشد. این بازار واقع در خیابان مطهری ابتدای خیابان ورزش می‌باشد.

• بازار ساحلی (آسیای میانه):

یکی از زیبا ترین جاذبه‌های گردشگری و توریستی شهر انزلی می‌باشد. این بازار در کنار ساحل زیبای بندر انزلی ساخته شده و دارای نمای واقعاً زیبایی می‌باشد. این بازار یکی از پر رفت‌وآمد ترین بازارهای شهرستان انزلی می‌باشد. تنوع در قرفه‌های این بازار دست شما را برای خرید باز می‌گذارد. یکی از مزیت‌های این بازار وجود پارکینگ اختصاصی به طول ۲ کیلومتر می‌باشد.

• شنبه بازار:

قدمت این بازار به بیش از ۷۰ سال پیش بازمی گردد. این بازار که در مرکز شهر انزلی قرار دارد و از گذشته‌های دور از روستاهای اطراف انزلی و سایر شهرهای از شهرهای دور و نزدیک گیلان، تولیدات خود را اعم از میوه و سبزی و صیفی تا حصیر و زنبیل و رب انار و زیتون و مرغ و خروس و دست بافته‌های زیبای پشمین را به این بازار می‌آوردند. این بازار در مرکز شهر انزلی در خیابان میرزاکوچک خان برپا می‌گردد.^[۱۱۱]

• بازار گیلار:

بازار گیلار واقع در غازیان می‌باشد و بیشتر کالاهای ارائه شده در این بازار از اجناس ترک و روس می‌باشد.

• بازار سپه:

یکی دیگر از بازارهای انزلی بازار سپه می‌باشد که در میدان امام خمینی – خیابان ابوذر غفاری (خیابان سپه) قرار دارد.

گورستان‌های بندر انزلی

• گورستان لاله زار (اصلی):

در سال ۱۳۰۴ شمسی زمینی که متعلق به چند نفر از اشخاص معروف شهرستان انزلی بود به همت یکی از تجار به نام و مشهور شهر بنام: حاج یوسف زمانی خریداری و وقف مردم گردید که تا به امروز نیز به عنوان گورستان اصلی بندر انزلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برخی از مشاهیر برجسته بندر انزلی

• ابراهیم مرادی اولین کارگردان سینمای بلند ایران و از فعالین نهضت جنگل ^[۱۱۲]

• بابک افشار آهنگساز برجسته و بنام موسیقی ایران ^[۱۱۳]

• عزیز نبوی از بنیانگذاران رشته حسابداری در ایران

• داریوش عبادالهی نویسنده برجسته ایران ^[۱۱۴]

• جلیل ضیاءپور پدر نقاشی مدرن ایران ^[۱۱۵]

• احمد عاشورپور از پایه‌گذاران موسیقی پاپ ایرانی و پدر معنوی موسیقی فولکلور گیلان^[۱۱۶]

• دکتر محمدحسین جزیره‌ای چهره علمی و ماندگار در علوم و مهندسی کشاورزی ایران^[۱۱۷]

• دکتر علی درویش‌زاده چهره ماندگار عرصهٔ علم زمین‌شناسی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم^[۱۱۸]

برخی از شهدا، ایثارگران و قهرمانان نظامی بندر انزلی

• دریابد فرج ا… رسایی: وی به مدت دوازده سال فرمانده ی نیروی دریایی شاهنشاهی ایران بودند.ایشان در سال 1381 در امریکا به دیار ابدی شتافتند.

• شهید ناوسروانیدا… بایندر

• شهید سرتیپ موسی نامجو: وزیر دفاع (سومین وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران بعد از شهید دکتر چمران و سرتیپ خلبان شهید فکوری) در کابینه شهید رجایی بودند.

• شهید محمود پیشگاه هادیان: خلبان هلیکوپتر شکاری کبری (هوانیروز)

• شهید محمود فلاحتی

• خلبان آزاده اکبر صیاد بورانی (اف-4 فانتوم)قهرمان جنگ.

• امیر سرتیپ خلبان شهرام رستمی (اف-14 تام کت) قهرمان جنگ.

• سرهنگ خلبان جلیل پوررضایی (ازاستاد خلبانان بنام اف-4) قهرمان جنگ.

ورزش انزلی

بندر انزلی با بیش از ۱۴۰۰۰ ورزشکار سازمان یافته با نسبت جمعیت شهری مقام اول کشور را از لحاظ تعداد ورزشکار به خود اختصاص داده‌است.^[۱۱۹]، ^[۱۲۰]

رشته‌های ورزشی

باشگاه‌های ورزشی متعددی در انزلی در زمینه‌های فوتبال، بدنسازی، فوتسال، شنا، تکواندو، بسکتبال، نجات غریق، واترپولو، قایقرانی، بوکس، کاراته, جودو,کانوپولو,و… فعالیت می‌نمایند. ورزشکاران شهر انزلی در رشته‌های مختلف همواره در سطح اول کشور ایفای نقش می‌کنند، از جمله قهرمانان قایقرانی این شهر هرسال از مسابقات قایقرانی آسیایی همواره افتخارات متعدد و مدال‌های رنگارنگی را به ارمغان می‌آورند.^[۱۲۱]

کارتینگ فورمولا انزلی

پیست تفریحی کارتینگ فرمولا در فضایی به مساحت ۶۰۰۰ متر مربع در در ضلع غربی منطقه آزاد انزلی و در کنار خط ساحلی قرار دارد. این پیست برای زنان و مردان قابل استفاده میباشد و با توجه به وجود ماشین های کوچکتر برای افراد بالای ۱۱ سال نیز قابل استفاده است.^[۱۲۲]

باشگاههای ورزشی

در شهر انزلی باشگاه‌های ورزشی متعددی مشغول به فعالیت هستند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

ردیف	نام باشگاه	آدرس باشگاه	پایگاه اینترنتی
۱	ملوان بندر انزلی	جهانگانی – جنب تالار منصوری	http://malavan.ir
۲	استقلال شهرداری	شهرداری – میدان امام خمینی
۳	پیام مقاومت	غازیان- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
۴	گمرک	غازیان – میدان توحید اداره کل گمرک
۵	بنادر ودریا نوردی	غازیان -اداره کل بنادر وکشتیرانی
۶	شیلات	غازیان– اداره کل شیلات استان گیلان
۷	باشگاه گیو	انزلی خیابان شهید مفتح باشگاه گیو
۸	ملوان نوین	خیابان نوغان جنب مسجد
۹	باشگاه هلال احمر	غازیان – میدان گاز
۱۰	ملوان سپید بندر انزلی
۱۱	باشگاه صیدگر بندر انزلی	بندرانزلی-بلوار معلم	http://seidgar-club.com

مشاهیر ورزش بندر انزلی

برخی از مشاهیر برجسته ورزش بندر انزلی عبارتند از:

• پهلوان عزیز وکیل منفرد: اولین قهرمان دو مارتن ایران و موسس باشگاه ورزشی گیو بندر انزلی اولین باشگاه ورزشی گیلان و سومین باشگاه ورزشی ایران. ^{[۱۲۳] [۱۲۴]}

• بهمن صالح نیا موسس باشگاه ملوان بندر انزلی

• سیروس قایقران: کاپیتان اسبق تیم ملی فوتبال ایران^{[۱۲۵] [۱۲۶]}

• غفور جهانی: مهاجم اسبق تیم ملی ایران که فوتبال ایران را با گل خود راهی جام جهانی فوتبال کرد.^[۱۲۷]

• حیدر شونجانی: قهرمان و رکورد دار شنای ایران^[۱۲۸]

• حسین اغماض: قهرمان بوکس آسیا و جهان ^[۱۲۹]

• جاسم ویشگاهی: قهرمان جهان و کاپیتان تیم ملی کاراته ایران^[۱۳۰]

• فرشید سلمان پور : قهرمان ورزشی کشور در ورزش های آبی دارنده سه رکورد ثبت شده در کتاب رکوردهای گینس ^[۱۳۱].

• یعقوب کوچکزاد : بنیانگذار ورزش ژیمناستیک درگیلان. ^[۱۳۲]

• محمد حسن ذوالفقاری نژاد : پدر بسکتبال ایران ^[۱۳۳]

و دیگر قهرمانان و مدال آوران ورزشکار این شهر ساحلی …

رسانه

• نشریات:

• اولین نشریه بندر انزلی در شهریور ماه سال ۱۲۸۶ به نام ساحل نجات منتشر شد. این نشریه، هفته ای دوبار به چاپ می رسید و ارزش هر شماره آن ۳ شاهی بود.

در سرلوحه روزنامه عبارات زیر خوانده می شد: روزنامه آزاد ملی، علمی،ادبی، تاریخی که از حمایت مشروطه و عدالت سخن می گوید. از روزنامه ساحل نجات هفت شماره بیشتر منتشر نشد. و سرانجام توسط دولت وقت توقیف گردید. مدیر مسئول آن شخصی بود به نام میرزا ابوالقاسم معروف به ملاباشی ملقب بهافصح المتکلمین، که شخصی روشنفکر و آزادی خواه بود. ^[۱۳۵]

• نشریه مبارز گیلان

_ موسس و صاحب امتیاز : عبدالرسول سلطانی سال چهارم. شماره ۸۲ شعار: گر طبیعت نشود پرده دَر از مُشتی دزد، پرده‌شان پاره به امید خدا خواهم کرد.

• نشریه ورزشی گیو ^[۱۳۶]

– موسس، صاحب امتیاز و مدیر: عزیز وکیل منفرد – ۲۶ تیرماه ۱۳۳۲ _ سال سوم شماره ۱۸ – تک شماره: ۵/۱ ریال

محلات

روستاهای بندر انزلی

ردیف	نام محله	نام بخش	نام دهستان	جمعیت	فاصله تا انزلی	پایگاه اینترنتی	صفحه ویکی‌پدیا
۱	روستای کرکان	مرکزی	چهارفریضه	۵۶۰ نفر	۲۷ کیلومتر	http://karkan.ir	کرکان بندر انزلی
۲	روستای چای بیجار	مرکزی	چهارفریضه	۸۶ نفر	۲۴ کیلومتر
۳	روستای سیاوزان	مرکزی	چهارفریضه	۲۱۰ نفر	۲۳ کیلومتر
۴	روستای اشترکان	مرکزی	چهارفریضه	۵۶ نفر	۲۷ کیلومتر	http://kargan.ir
۵	روستای سیاه خاله سر	مرکزی	چهارفریضه	۵۰۸ نفر	۲۶ کیلومتر
۶	روستای شیلسر	مرکزی	چهارفریضه	۳۵۴ نفر	۲۵ کیلومتر
۷	روستای آبکنار	مرکزی	چهارفریضه	۲۹۹۴ نفر	۳۸ کیلومتر	http://abkenari.com
۸	روستای تربه بر	مرکزی	چهارفریضه	۳۲۹ نفر	۳۷ کیلومتر
۹	روستای اشپلا	مرکزی	چهارفریضه	۲۰۰ نفر	۳۴ کیلومتر
۱۰	روستای معاف	مرکزی	چهارفریضه	۲۱۹ نفر	۳۳ کیلومتر
۱۱	روستای خمیران	مرکزی	چهارفریضه	۴۰۵ نفر	۳۲ کیلومتر
۱۲	روستای کچلک	مرکزی	چهارفریضه	۵۲۶ نفر	۲۲ کیلومتر
۱۳	روستای کپورچال	مرکزی	چهارفریضه	۱۸۴۸ نفر	۲۰ کیلومتر
۱۴	روستای رود پشت	مرکزی	چهارفریضه	۳۹۶ نفر	۲۴ کیلومتر
۱۵	روستای علی آباد	مرکزی	چهارفریضه	۸۹۶ نفر	۱۹ کیلومتر
۱۶	روستای کوچک محله	مرکزی	چهارفریضه	۳۶۲ نفر	۱۷ کیلومتر
۱۷	روستای سنگاچین	مرکزی	چهارفریضه	۲۴۲۱ نفر	۱۵ کیلومتر
۱۸	روستای بشمن	مرکزی	چهارفریضه	۱۴۰۵ نفر	۱ کیلومتر
۱۹	روستای لیجارگی حسن رود	مرکزی	لیجارگی حسن رود	۳۲۱۰ نفر	کیلومتر
۲۰	روستای جفرود پائین	مرکزی	لیجارگی حسن رود	۷۶۰ نفر	کیلومتر
۲۱	روستای گلشن	مرکزی	لیجارگی حسن رود	۸۳۸ نفر	کیلومتر
۲۲	روستای طالب آباد	مرکزی	لیجارگی حسن رود	۲۰۲۵ نفر	کیلومتر
۲۳	روستای تربه گوده	مرکزی	لیجارگی حسن رود	۲۹۹ نفر	کیلومتر
۲۴	روستای شانگهای پرده	مرکزی	لیجارگی حسن رود	۲۳۰ نفر	کیلومتر
۲۵	روستای حسن رود	مرکزی	لیجارگی حسن رود	۱۲۶۶ نفر	کیلومتر

هتل‌های بندر انزلی

جدول اطلاعات هتل‌های بندر انزلی عبارتند از:^[۱۳۷]:

ردیف	نام هتل	آدرس	تلفن
۱	سفیدکنار[۱۳۸]	جاده انزلی به آستارا- کیلومتر ۵	۴۲۸۳۰۰۱(۰۱۸۱+)
۲	آبشار	جاده کنار گذر، ساحل قو
۳	بزرگ	خیابان پاسداران	۴۲۲۳۰۰۱(۰۱۸۱+)
۴	گل سنگ	میدان انزلی	۴۲۴۳۹۱۰(۰۱۸۱+)
۵	سبلان	خ پاسداران- روبروی هتل بزرگ
۶	مجتمع جهانگردی غرب انزلی	کیلومتر ۷ جاده آستارا – بعد از سپیدکنار	۵۲۲۲۷۰۲(۰۱۸۱+)
۷	جهانگردی نمونه[۱۳۹]	کیلومتر ۵ جاده آستارا- جنب نمایشگاه بین‌المللی	۵۲۲۲۵۱۱(۰۱۸۱+)
۸	نرگس زیبا کنار	جاده رشت به انزلی-زیبا کنار
۹	ایران	میدان انزلی-جنب ورودی اول پارک قدس ( بلوار انزلی )	۴۲۴۸۰۰۶(۰۱۸۱+)
۹	سپیدکنار متین	جاده انزلی به آستارا- کیلومتر ۵	۵۲۲۱۸۲۰(۰۱۸۱+)
۱۰	همت	میدان انزلی	۴۲۴۳۸۴۴(۰۱۸۱+)
۱۱	الماس[۱۴۰]	خ پاسداران – نبش کوچه چهاردهم	۵۲۲۳۹۹۵(۰۱۸۱+)

ادارات و سازمان‌های دولتی

• شیلات بندر انزلی

• گمرکات بندر انزلی

• بنادر وکشتیرانی بندر انزلی

• هواشناسی استان گیلان

• اداره مخابرات بندر انزلی

• سازمان منطقه آزاد بندر انزلی

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی

• پردیس بین‌المللی منطقه آزاد بندر انزلی

• آموزشکده دریایی شهید خدادادی بندر انزلی

• انزلی دانشگاه جامع علمی کاربردی بندر انزلی

• دانشگاه پیام نور واحد بندر انزلی

• موسسه آموزش عالی مهر آیین بندر انزلی

• واحد بین‌المللی دانشگاه علوم پزشکی

شهرهای خواهر خوانده

بندر انزلی یکی از زیباترین شهرهای ایران است که در آن مرداب، دریا، ساحل و چمن‌زار با یکدیگر تلاقی می‌کنند و چشم اندازی بدیع و خیال انگیز می‌آفریند. بندر انزلی با داشتن جاذبه‌های دل انگیز و طبیعی سالانه پذیرای میلیون‌ها گردشگر از اقصی نقاط کشور و جهانگردان خارجی است. ^[۱۴۲] بندر انزلی به علت دارا بودن شرایط اقلیمی خاص و داشتن وجه تشابه با زیباترین شهرهای جهان توانسته تاکنون با شماری از این شهرها از کشورهای فرانسه، ایتالیا، لهستان و… توافق نامه خواهرخواندگی امضا کند.

• تدوین : محبوب ترین مجله گردشگری
• منبع : ویکی پدیا